گفتگوی اختصاصی پایگاه خبری بازآفرینی با شهردار بافت تاریخی شیراز

استان فارس و مرکز زیبای آن ؛ یعنی شهر شیراز جزو محبوبترین مقصدهای گردشگری در داخل و خارج ازایران است . اصلی ترین عامل ؛ غنای بینظیرآثارتاریخی این پهنه زرخیز؛ از مرز پرگهر ایران است. علاوه بر آثارجهانی و شناخته شده فارس ؛ نظیرتخت جمشید و حافظیه و سعدیه و … بافت تاریخی شیراز نیزمجموعه بینظیریست از بناهای تاریخی و فضاهای عمومی منحصربفرد که هرکدام به تنهایی میتوانند مقصد سفرگردشگران پرشمار داخلی و خارجی بوده و به بهترین شکل نمایشگرو معرف وجوه جذاب فرهنگ دیرپای فارسی و ایرانی باشد. با همین دغدغه شهرداری شیراز سالهاست که محدوده تاریخی شهررا در قالب شهرداری ویژه بافت تاریخی ( شهرداری منطقه ۸) اداره می کند . اداره بخش تاریخی شهر در قالب یک منطقه مستقل شهری تجربه ارزشمند شهرداری شیراز است که در سالهای گذشته به سایر شهرهای تاریخی نیز تسری پیدا کرده است. در حال حاضرشهرداری بافت تاریخی شیراز توسط یکی از مهندسین معمار مجموعه شهرداری شیراز اداره می شود که سالها تجربه کار در حوزه شهرسازی را در کارنامه خود داشته و شاید دلیل انتخاب وی نیز همین تجربه مرتبط است. گفتگو با مدیر بافت تاریخی یکی از تاریخی ترین شهرهای کشورمان که بدون شک جزو ارزشمندترین شهرهای تاریخی جهان نیز به شمار می آید قطعا برای مخاطبین محترم پایگاه خبری بازآفرینی خالی از لطف نخواهد بود. بخش اول این گفتگو حضورتان تقدیم می گردد.

جناب مهندس قلندری از اینکه وقتتان را در اختیار پایگاه خبری بازآفرینی نخستین رسانه رسمی حوزه بازآفرینی قراردادید سپاسگزاریم. شهر شیراز مجموعه‌ای از ارزشمندترین بافت‌ها و عناصر تاریخی جهان را در دل خود جای‌داده که تقریباً برای همه مشخص است ولی شنیدن ظرفیت‌های بافت تاریخی شیراز از زبان شما به‌عنوان شهردار منطقه‌ای که شامل بافت تاریخی شیراز هست خالی از لطف نیست. از ظرفیت‌ها و ارزشمندی‌های بافت تاریخی شیراز بفرمایید. چه چیزی بافت تاریخی شیراز را از سایر محدوده های تاریخی شهرها متمایز می‌کند؟

بافت تاریخی شیراز می‌بایست به‌مثابه بخشی از منظر شهری تاریخی شهر شیراز شناسایی و درک شود؛ بنابراین، نگاه ما به مقوله بافت تاریخی، نگاهی صرفاً مادی نیست و در مسیر حفاظت از این عرصه، علاوه بر المان‌هایی که به لحاظ فیزیکی قابل‌رؤیت‌اند و شامل ارزش‌های باستان‌شناسانه، معمارانه، منظری، یادمانی، علمی و یا فناورانه می‌شوند، پاسداری از ارزش‌های نشأت‌گرفته از معانی یا تداعیات این بستر، شامل ارزش‌های یادبودی، تاریخی، اجتماعی، معنوی و نمادین را نیز در دستور کار خود قرار داده‌ایم. مجموعه این ارزش‌ها هستند که معنای فرهنگی بافت تاریخی شیراز را شکل می‌دهند، به آن غنا می‌بخشند و سبب تمایز آن از سایر بافت‌های شهری تاریخی می‌شوند.

بافت تاریخی شیراز در صورت بازآفرینی به معنای واقعی کلمه می‌تواند به یکی از قطب‌های جذب گردشگر سطح بالای بین‌المللی تبدیل شود. به نظر حضرت‌عالی چقدر از فرایند بازآفرینی در بافت تاریخی شیراز طی شده و چقدر از مسیر بازآفرینی تام و تمام این بخش از شهرشیراز باقی‌مانده؟

بازآفرینی شهری سیاستی است در پاسخگویی به مسائل و چالش‌های برآمده از تغییرات و نیازهای نسل معاصر. باید توجه داشت که توسعه گردشگری فرهنگی یکی از نتایج قابل‌انتظار تحقق بازآفرینی بافت‌های تاریخی فرهنگی است و نه هدف نهایی آن؛ بااین‌حال، این دو مقوله می‌توانند در یک رابطه دوسویه و هم‌افزا، هر یک تحقق دیگری را تسهیل کنند. مبتنی بر تکامل مفهوم «محدوده‌های فرهنگی» از «هسته‌های فرهنگی منفرد» به «استخوان‌بندی فرهنگی» و سپس «عرصه‌های فرهنگی همگانی»، شهرداری منطقه تاریخی فرهنگی نیز در تلاش است تا سیاست‌های خود در باب بازآفرینی شهری را بر پایه به رسمیت شناختن کلیه عناصر شکل‌دهنده به محلات و محورهای تاریخی به‌عنوان اجزای غیرقابل‌تفکیک یک کلیت واحد، پی‌ریزی کند؛ بنابراین، وقتی از بازآفرینی شهری در بستر بافت تاریخی سخن به میان می‌آوریم، مقصود تنها رفع فرسایش کالبدی و عملکردی بناهای شاخص این بستر و بهسازی محورهایی که آن‌ها را به هم پیوند می‌دهند، نیست؛ بلکه هدف ارتقای توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیست‌محیطی در تمامی بخش‌ها و عرصه‌های آن است. رویکرد بازآفرینی شهری در ایران رویکرد متأخری است و تنها از ابتدای دهه 1390 در سیاست‌های کلان کشور موردتوجه قرار گرفته است. باوجود پیشرفت‌های نظری قابل‌توجه در این زمینه، در حوزه عمل هنوز در ابتدای راه قرار داریم؛ بااین‌حال، به‌طور مشخص در رابطه با بافت تاریخی شیراز در حوزه نهادسازی و جلب مشارکت‌های مردمی که یکی از ارکان اصلی بازآفرینی شهری پایدار است و نیز تقویت زیرساخت‌های لازم برای پیاده‌سازی طرح‌ها و ایده‌های مبتنی بر خلاقیت و مؤلفه‌های فرهنگی درون‌زا، در دوسال اخیر، اقداماتی صورت داده‌ایم که امیدواریم در سال‌های آتی با تداوم این رویه، شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه‌ بازآفرینی شهری در بافت تاریخی، در زمینه‌های اجرایی باشیم.

جناب شهردار همان‌طور که استحضار دارید یکی از اصلی‌ترین دلایل توفیق پروژه بازآفرینی در هر بافت شهری تعریف دقیق و درست طرح‌های فرادستی نظیر طرح تفصیلی ویژه بافت تاریخی، طرح نوسازی و بهسازی و طرح‌های موضوعی و موضعی است. به نظر حضرت‌عالی که شهردار بافت تاریخی شیراز هستید طرح‌های فرادستی نوسازی بافت تاریخی شیراز چقدر با واقعیت‌های امروز بافت تاریخی شیراز همخوانی دارند؟ خارج از همخوانی طرح‌ها با واقعیت‌های حال حاضر بافت تاریخی شیراز چقدر طرح‌های توسعه شهری که پیش روی حضرت‌عالی به‌عنوان شهردار هست کارایی و پویایی لازم برای بازآفرینی بافت تاریخی شیراز را دارند؟

به‌طورقطع، برنامه‌ریزی برای بافت تاریخی شهر می‌بایست مبتنی بر یک طرح جامع و کل‌نگر صورت پذیرد؛ طرحی که بافت تاریخی را به عنوان بخشی از یک زمینه گسترده تر در نظر بگیرد. وجود چنین طرحی مسیر ما برای تحقق اهداف بازآفرینی را تسهیل خواهد کرد. با توجه به آنکه بافت‌های شهری تاریخی را می‌توان به‌مثابه ارگانیسم‌های زندۀ دائماً در حال تغییر و دگرگونی تلقی کرد، آنچه اهمیت دارد این است که این برنامه جامع، «مدیریت تغییر» را که در دهه‌های اخیر به‌عنوان رویکردی نوین در برنامه‌ریزی حفاظت و توسعه یکپارچه در بافت‌های تاریخی، مورد تأکید قرار گرفته است، مدنظر قرار دهد و مکانیسم‌های لازم برای ارزیابی و پایش مستمر تغییرات را معرفی نماید. «تغییر» امری اجتناب ناپذیر است. ما نمی توانیم مانع از وقوع تغییرات شویم اما می توانیم به مدد مدیریت تغییر، حدود قابل پذیرش آن را تعیین کنیم.

موضوع دیگر طرح‌های بزرگ و پروژه‌های محرک توسعه بافت تاریخی شهرهاست. به اعتقاد حضرت‌عالی تاکنون و در سال‌های اخیر در بافت تاریخی شیراز پروژه‌های بزرگ و محرک توسعه در تراز شهر تاریخی شیراز تعریف و اجراشده یا خیر؟

در وهله نخست باید تعریف ما از طرح‌های بزرگ‌مقیاس روشن باشد. چنانچه تعبیر ما از طرح‌های بزرگ‌مقیاس طرح‌هایی است که مداخله‌های کالبدی سنگین را به عرصه بافت تاریخی تحمیل می‌کنند، باید متذکر شویم که تمامی تلاش مجموعه شهرداری منطقه تاریخی-فرهنگی شیراز در 2 سال اخیر این بوده است که از کلید زدن چنین پروژه‌هایی در بافت تاریخی شهر پرهیز کند و این رویه‌ای است که با پیشنهاد‌ها و توصیه‌های مندرج در بیانیه‌ها، منشورها و کنوانسیون‌های بین‌المللی منتشرشده در حوزه حفاظت از میراث شهری، مبنی بر به حداقل رساندن مداخلات کالبدی در بسترهای میراثی همخوانی دارد. در بحث پروژه‌های محرک توسعه نیز قائل به تعریف و پیاده‌سازی طرح‌هایی هستیم که مبتنی بر قابلیت‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی درون‌زای محدوده و با تکیه‌بر مشارکت کلیه گروه‌های ذینفع و دخیل و به‌ویژه ساکنان محلی باشند. در این مسیر، تمامی تلاش‌های خود را به کار بسته‌ایم که رویداد محوری، بهره‌گیری از سرمایه‌های انسانی خلاق محلی، ارتقای صنایع فرهنگی و صنایع خلاق و گردشگری فرهنگی را به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی بازآفرینی فرهنگ مبنا به رسمیت بشناسیم. در این راستا، پروژه‌هایی نظیر «کوچه گالری نارنجستان قوام» و «کوچه نقاشی» را با نگاه ویژه به این مؤلفه‌ها رقم‌زده‌ایم و در تعریف طرح بازآفرینی مجموعه زندیه نیز ضمن پایبندی به اصول و معیارهای حفاظت از بافت‌های تاریخی و واجد ارزش، با جدیت تمام، ارتقای این مؤلفه‌ها را پیگیری می‌کنیم.