فروغ ” بازآفرینی شهری ” در کردستان/ گفتگوی اختصاصی با مدیرکل راه و شهرسازی کردستان

در شرایطی که حرکت ” قطاربازآفرینی شهری ” در بسیاری شهرها و استانهای مدعی چندان مطلوب نیست ؛ درمرکزاستان زرخیز کردستان ؛ یعنی درشمال شهرزیبا و هزارتپه سنندج ؛ پروژه بزرگ “هفت باغ” در حال شکل گیری است. پروژه ایی که درصورت طراحی و اجرای اصولی ؛ بدون شک به یکی از پروژه های ماندگار و جریان ساز حوزه بازآفرینی شهری مبدل خواهد شد . قرار است در پهنه ایی به وسعت ۳۲ هکتار؛ هفت باغ : معماری، آیین، هنر، مجسمه، سینما، کتاب و مجتمع اقامتی و تفریحی طراحی و تعریف گردیده تا سنندج و به تبع آن ” کردستان زیبا ” صاحب یک عرصه وسیع و پویای عمومی گردد . فضایی که تمامی شاخص های کمی و کیفی شهری در سنندج را دچار تحول اساسی خواهد نمود. پروژه هفت باغ سنندج درکنار پروژهای ارزشمند دیگری چون پیاده راه فردوسی و … می توانند خون تازه ایی در رگهای نظام بازآفرینی شهری در غرب کشور تزریق کرده و حتی به الگویی شایسته از پروژهای محرک توسعه شهری در سطح کشورمبدل شوند.نکته ارزشمند و غیرقابل انکاراین طرح بزرگ و خلاقانه از نظرحقیر؛ اینجاست که پروژه هفت باغ بعنوان یک پروژه عمومی و عام المنفعه دقیقا در زمانی در حال تکوین است که شهر سنندج به دلایل متعدد منجمله مهاجرپذیری و شرایط خاص توپوگرافیک ؛ از حیث میزان اراضی شهری قابل ساخت و ساز مسکونی به شدت در مضیقه است . اینجاست که بایستی ” دوراندیشی” و به نوعی شهامت مدیران دست اندرکاراین ابر پروژه شهری را تحسین کرد ؛ چراکه متاسفانه بعضا ترجیح مدیران دولتی به پیگیری طرح های زودبازده و معطوف به مشکلات روزمره است.عدم تبدیل این بلوک ۳۲ هکتاری به سایتی برای ساخت آپارتمانهای کوچک و اضطلاحا ” قوطی کبریتی ” به بهانه تامین زمین برای تولید مسکن و تعدیل قیمت زمین و ساختمان در شرایط فعلی حقیقتا اقدامی شجاعانه و بلندنظرانه و قطعا ستودنی است. به بهانه پرداختن به پروژه بزرگ هفت باغ گفتگویی با دکترمحمد صدیق ثابتی مدیرکل محترم راه و شهرسازی کردستان داشتیم که بخش اول آن حضورتان تقدیم می گردد . دکتر ثابتی از چهره های دانشگاهی کردستان است و پیش از سمت فعلی عهده دار ریاست سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کردستان بوده است.

جناب دکتر ثابتی ! از اینکه افتخار گفتگو با پایگاه خبری بازافرینی ” نخستین رسانه رسمی کشور در حوزه بازافرینی” را دادید سپاسگزاریم … پیش از هرچیز اجازه بفرمایید از حضرتعالی بعنوان مدیرکل دستگاه متولی ؛ درباره وضعیت بافتهای ناکارآمد شهری در استان عزیز کردستان  و شهر سنندج بپرسیم … در استان  پراکندگی  و میزان بافتهای ناکارآمد شهری به چه شکل هست ؟ چقدر بافت تاریخی و فرسوده و به چه میزان سکونتگاه غیررسمی در شهرهای مختلف استان داریم و چه تعدادی از هموطنان شریف کردستانی ساکن بافت های ناکارآمد شهری هستند ؟

بر اساس مطالعات مصوب در کمیسیون ماده پنج در ۷ شهر با جمعیت بالاتر از ۵۰ هزار نفر استان، میزان بافت های ناکارآمد ۴۷۲۷ هکتار است. با در نظر گرفتن این موضوع که مساحت طرح جامع مصوب این شهرها ۱۲۹۷۰ هکتار است می توان نتیجه گیری کرد که ۳۶ درصد مساحت شهرهای استان را بافت های ناکارآمد تشکیل می دهد. از میزان بافت های ناکارآمد اشاره شده ۳۷۳ هکتار بافت تاریخی، ۱۳۷۶ هکتار بافت ناکارآمد فرسوده میانی، ۳۳۶ هکتار بافت با پشینه روستایی، ۱۱۰۷ هکتار بافت ناسازگار شهری و ۱۶۰۲ هکتار سکونتگاه غیررسمی شامل می شود. میزان جمعیت ساکن در هفت شهر اشاره شده ۱۰۶۱ هزار نفر است که ۵۱ درصد آن ها یعنی ۵۳۶هزار نفر در پنج پهنه اشاره شده در فوق زندگی می کنند.

در باره وضعیت مرکز استان یعنی شهر تاریخی سنندج بفرمایید … پراکندگی گونه های مختلف بافتهای ناکارآمد شهری در سنندج به چه شکل هست ؟

در شهر سنندج نیز تقریبا وضعیت مشابه سایر شهرهای استان است. مساحت مصوب طرح جامع در شهر سنندج ۴۸۳۰هکتار است از میزان ۱۸۲هکتار بافت تاریخی، ۲۲۰هکتار بافت ناکارآمد میانی، ۱۲۳هکتار بافت با پیشینه روستایی، ۵۲۷ هکتار بافت ناسازگار شهری و ۶۴۶هکتار سکونتگاه غیررسمی است. با بررسی این آمار می توان نتیجه گرفت که عمده ناکارآمدی بافت در شهر سنندج به سکونتگاه های غیررسمی اختصاص دارد که حاصل عواملی چون فقر اقتصادی ساکنان، مهاجرت شدید روستا به شهر، قیمت سرسام آور زمین به دلیل کمبود آن و ناشی از وضعیت توپوگرافیک شهر سنندج است. 

وضعیت طرح های فرادستی ( طرح های تفصیلی و تفصیلی ویژه , طرح های نوسازی و بازآفرینی ) در مورد پهنه های نا کارآمد شهری به چه شکل هست ؟ در حال حاضر برای بخشهای تاریخی , فرسوده و سکونت گاه های غیررسمی چه  شهرهایی از استان طرح فرادستی مصوب و به روز داریم ؟ و برای بافت های ناکارمد چه شهرهایی در حال تدوین طرح های بازافرینی هستید ؟

همزمان با تصویب سند ملی احیاء، بهسازی، نوسازی و توانمندسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد شهری و آغاز جریان جدید از بازآفرینی شهری در کشور؛ این اداره کل نیز با مساعدت شرکت بازآفرینی شهری اقدام به تهیه طرحهای جدید در شهرهای سقز، مریوان، بانه، قروه و بیجار نمود. اتفاق مهم در تهیه این طرح ها تدقیق آن با طرح های جامع شهرها بود که می تواند گامی مهم در راستای هماهنگی هر چه بیشتر در نوسازی بافت باشد. در کنار تهیه طرح های اشاره شده اداره کل به صورت موضعی نیز اقدام به تهیه طرح های شهری در بافت های تاریخی و بافت های میانی نمود که با اجرای آن ها می توان گامی مهم در راستای نوسازی بافت و رونق به آن برداشت. از مجموع ۱۰ طرح تهیه شده، ۳ پروژه در حال انجام است که از هم اکنون می توان آثار اجرای این طرح را بر کیفیت اسکان ساکنین و ارتقاء خدمات در شهر مشاهده کرد.

طرح های شهری که برای بازآفرینی بافت تاریخی , بافت فرسوده و سکونت گاه های غیررسمی شهرهای استان تدوین شدند را به چه میزان با واقعیت های امروز بافت های ناکارآمد  شهرهای استان منطبق و نزدیک می دانید ؟ به طور مشخص در مورد سنندج طرح تفصیلی اخیر و طرح بازافرینی بافت  تاریخی سنندج چقدر با واقعیت های بافت تاریخی تناسب و همخوانی داره ؟

با بهره گیری از توان مهندسین توانمند در حوزه بازآفرینی می توان نواقص احتمالی در طرح های تفصیلی را احصا و از طریق کمیسیون ماده۵ مرتفع نمود. به عنوان مثال در طرح جامع در محله آغه زمان شهر سنندج محوری ۱۶متری وجود دارد که اجرای می توانست به صورت اساسی در شهرسازی و معماری این محله اخلال ایجاد کند در راستا با همکاری مهندسین مشاور شاخه تجربی معماری کلانشهر موضوع این معبر از طرح جامع و تفصلی حذف و محله علیرغم تصرفات گذشته به حالت سابق خود بازگشت. این رویکرد می تواند الگویی بسیار مناسب در احیاء بافت های تاریخی و ایجاد جذابیت گردشگری در آن ها باشد. در سایر شهرهای استان نیز نمونه هایی از این رویکرد داریم که با تغییرات ایجاد شده در طرح جامع و تفصیلی شاهد ارتقاء کیفیت اسکان در محله هستیم.

جناب دکتر ! شهرداری سنندج به چه میزان در این زمینه طرح های فرادستی نظیر طرح تفصیلی و طرح های بازافرینی رو مبنای عمل قرارداده ؟ مدیریت شهری در سنندج و سایر شهرهای بزرگ استان به چه میزان نسبت به اجرای دقیق طرح ها پایبند هست؟

خوشبختانه ادبیات بازآفرینی در سطح استان و خصوصا در شهر سنندج تبدیل به موضوعی بنیادی شده و حجم پروژه های در دست اقدام و مقیاس آن ها خود گواهی بر این مدعاست. در چند سال اخیر عمده پروژه ها و اقدامات شهرداری های استان در محلات و محدوده های هدف بر مبنای مفاهیم و سیاست های بازآفرینی شهری بوده است. مهمترین جایگاه در ایجاد این برنامه مشترک بر عهده ستاد استانی بازآفرینی شهری پایدار بوده که صورت پیوسته از سوی استاندار محترم کردستان و یا جانشین ایشان معاون محترم هماهنگی امور عمرانی استانداری برگزار شده است. در کنار برگزاری ستاد استانی؛ ستادهای شهرستانی و کارگروه های ذیل آن نیز توانسته اند تعامل بین دستگاهی را در سطح شهرستان ها افزایش داده و به بهبود خدمات در محلات ناکارآمد کمک شایانی نمایند.

جناب دکتر ! در خبرها خواندیم که پروژه بزرگ بازآفرینی شهری تحت عنوان  “هفت باغ” در پهنه ایی قریب به سی هکتار طراحی شده که قطعا جزو پروزه های بزرگ مقیاس بازآفرینی در کشور خواهد بود …این طرح در چه مرحله ایی است ؟

پروژه هفت باغ با رویکرد نوزایی شهری و بهره گیری از ظرفیت اراضی و املاکی طراحی شده است که کمترین نقش در بهبود کیفیت زندگی شهروندان سنندجی دارند. بر مبنای این طرح کاربری های مانند انبار غله، راهداری و ماشین آلات آن، انبار دستگاه های خدمات رسان و … از محدوده قانونی شهر خارج و به حریم شهر منتقل خواهند شد. املاک باقیمانده نیز تبدیل به باغ هایی خواهند شد که نمایانگر فرهنگ و تمدن ایران زمین و کردستان هستند. با این اقدام می توان سطح خدمات عمومی را در شهر افزایش داده و به تبع آن شاهد نوسازی بافت خواهیم بود. در حال حاضر با پیگیری های استاندار محترم جابه جایی دستگاه هایی که دارای مالکیت هستند در دست اقدام است که می توان پس از جابه جایی هر دستگاه عملیات عمرانی را در باغ مربوطه آغاز نمود.

جناب دکتر محل مورد نظر وزارت راه و شهرسازی برای تامین منابع طرح های بزرگ نظیر طرح های بازافرینی و اقدام ملی , فروش اراضی مازاد دولتی و یا مشارکت در اراضی تحت تملک مجموعه راه و شهرسازی است – ایا در کردستان با این اراضی می توان طرح های بازآفرینی را به جریان انداخت؟ به طور مشخص برای  پروژه هفت باغ چه بخشی از منابع مورد نیاز در این قالب دیده شده ؟

 در شهرهای استان به دلیل شرایط توپوگرافیک متاسفانه شاهد کمبود اراضی ملکی و ملی تحت مالکیت وزارت راه و شهرسازی هستیم. این موضع به عنوان دغدعه اصلی اداره کل راه و شهرسازی به صورت پیوسته در حال پیگیری است. این موضوع خصوصا در شهرهایی مانند مریوان، بانه و قروه حادتر است. بنابراین موضوع تولید زمین با انحاء مختلف در چارچوب ضوابط تعریف شده در دستور کار است. که به عنوان مثال می توان به بازدید خانم دکتر صادق مالواجرد معاون محترم شهرسازی و معماری از شهرهای سنندج در چند وقت اخیر اشاره کرد حاصل پیگیری این موضوع بوده است در جریان این بازدید آخرین وضعیت اراضی و املاکی که ظرفیت اضافه شدن به محدوده را داردند مورد بررسی قرار گرفت.با این حال و علیرغم کمبود شدید زمین به اعتقاد اینجانب می توان با مدیریت صحیح منابع اهداف مورد انتظار مقام عالی وزارت در بخش های مختلف را محقق ساخت.

در خصوص تسهیلات نوسازی بافت فرسوده از ابتدای سال گذشته تا کنون چه تعداد ازمتقاضیان به بانک های عامل معرفی شدند ؟ استقبال از این تسهیلات در استان به چه شکل هست ؟

در سال گذشته قریب به ۴۵۰ نفر به بانک مسکن معرفی شدند در حالی که سهمیه مصوب استان ۵۶۰ نفر بوده استاین موضوع نشان می دهد که استقبال مردم در بافت های چندان مطلوب نبوده است مهمترین دلیل این موضوع آن است که بخش عمده بافت جمعیتی استان از برادارن اهل سنت است بنابراین پرداخت تسهیلات با کارمزد چندان مورد استقبال قرار نمی گیرد. این موضوع در پنجاه و سومین جلسه ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار در بهمن ماه سال گذشته مطرح و بنا به تاکید مقام عالی وزارت مقرر گردید پرداخت تسهیلات نوسازی در استان به صورت قرض الحسنه انجام گیرد که متاسفانه تا این تاریخ محقق نشده است. عدم تمکن مالی ساکنان بافت در استان، نیود برنامه مشخص شهرداری در تجمیع پلاک های فرسوده، عدم بازپرداخت تعهدات دولت ناشی از اجرای ماده ۱۶ قانون حمایت از تولید و عرضه مسکن در سال ۱۳۸۷و در نهایت عدم تناسب میزان تسهیلات با هزینه تمام شده از سایر دلایل استقبال کم مردم از تسهیلات نوسازی است